کلنگ سایبریایی Siberian crane
مشخصات: Description
کلنگ سایبریایی پاهای دراز وصورتی داشته ، پرهای آن قبل از بلوغیت تقریبآ به رنگ قهویی میباشد که بعدآ به رنگ سفید مبدل میگردد . چشم کلنگها قبل از تولد آبی وبعد از 6 ماه تغیر کرده به رنگ قرمز یا قهویی مبدل میگردد. طول بدن جنث مذکر آن به 140 سانتی متر یا( inches 55 ) میرسد و دارایی وزن بالاتر از 10 کیلو گرام میباشد . منقار آن در حدود 8-10 سانتی متر بوده و دندانه دار میباشد که توسط آن حشرات ، گیاهان وریشه ها را از خاک بیرون آورده ومیخورند.
خوی وعادات: Habits
یکی از خصوصیات مهم کلنگها که در دیگرپرندگان مشاهده نمیشود ویک سمبول وفاداری در جهان محسوب میگردد ازین قرار است :
زمانیکه یک جوره کلنگ مذکر ومونث با هم یکجا گردید تا آخرعمر با هم جوره هستند وتولید نسل مینمایند . و اگر یکی ازاین کلنگ ها از بین برود جوره دیگر آن تا اخیر زنده گی خود با دیگر کلنگ ها یکجا نمیگردد ، وبلاخره در جدایی میمیرد و یا به دام شکارچیان بی رحم می افتد.همچنان کلنگها در جهان مشهور به رقص وبازی است ، وتوسط طنین وصداهای زیبا یشان احساس قلب خود را نسبت به یکد یگر میرسانند ، وشروع به دویدن ورقص بسیار زیبا میکنند. کلنگ ها معمولآ تا 3-4 سالگی تخم نمیگذارند . کلنگ مونث هرسال تولید دو تخم کرده وتنها یکی از آن به چوچه مبدل گردیده که الی سنین 23 سالگی آن ادامه دارد . مدت خوابیدن کلنگها بالای تخم مدتی 29 روز را در بر میگیرد که کلنگ مذکر وماده به نوبت بالای تخم می خوابند . ازهمین جهات نسل آنها کم بوده ومحبوبیت آن پیش علاقه مندانش بسیار زیاد میباشد وهمیشه در سعی وتلاش هستند تا تعداد باقی مانده آنها را حفاظت نموده از انقراض آنها جلوگیری نمایند .
ساحه انتشار: Distribution
ساحات کلنگها در سایبریا شامل دو حوزه بزرگ یعنی ناحیه شرقی وناحیه غربی میباشد ،که بعدآ قسمت غربی آن از قسمت شمال قزاقستا ن به دو حصه مرکزی و غربی آن که هزارها کیلو متر فاصله دارد از هم تقسیم میگردد . جبه زارهای یاکوتیا((Yakutia که در ناحیه شرق سایبریا قراردارد شامل 3000 پرنده میباشد ودر حدود 95% کلنگ های سایبریایی فصل زمستان را در کشور چین سپری مینمایند ،ولی در حوزه دریایی اوب (Ob River)در شمال سایبریا تنها چندین جوره زنده گی مینماید . کلنگ سایبریایی که در روسیه زیست دارند نقش رهبری حفاظت این پرنده را به روسیه واگذار نموده است .عضویت کشورهای دیگر بنابرعبوراین پرنده ازفضای آنها ویا سپری نمودن زمستان در آن برای حفاظت آنها اهمیت فوق العاده دارند . کلنگها از جمله پرندگان مهاجر بوده که جهت سپری نمودن فصل زمستان به مناطق گرم رفته وبعد ازگذشتاندن فصل زمستان دوباره به مناطق اصلی شان بر میگردند. کلنگ سایبریایی درمناطق شمال روسیه آشیانه سازی وتخم گذاری نموده ودر اثنای زمستان از طریق افغانستان به پناه گاه زمستانی خود در بهارتپور هندوستان مهاجرت می نماید.
کلنگ سایبریایی 3 بار درجهیل آب استاده غزنی دیده شده است که دربهار سال 1970 , 78 قطعه از این کلنگ ها مشاهده شده درزمستان 1970 , 3 قطعه آن و در بهار 1974 , 2 قطعه از این پرند گان مشاهده شده است اما فعلآ در اثر شکار بیش ازحد شکارچیان نسل آنها درین مسیر کاملآ از بین رفته و سازمانهای حفاظتی پرندگان کوشش مینمایند تا دوباره آنها را از مسیر شرقی به مسیر مرکزی توسط طیاره های مخصوص (هنگ گلایدر ) رهنمایی نمایند.
بصورت عموم در جهان 15 نوع از کلنگها موجود بوده که نظر به وضع جغرافیایی مختلف در مناطق مختلف دنیا پراگنده میباشد . کلنگ تاج دار زیباترین آنها بوده ودرقاره افریقا زیست دارند . از جمله کلنگهای که درجهان زیست دارند در حال حاضر تنها دو نوع آن به افغانستان مهاجرت مینمایند که عبارت اند از:
کلنگ ایرو آسیایی یا Eurasian crane
کلنگ خاکستری یا Demoiselle crane
کلنگ معمولی
نام انگلیسی: Eurasian crane
مشخصات :Description
کلنگ ایرواسیایی که به آن کلنگ معمولی نیز گفته میشود یک پرنده بسیارزیبا بوده که به همین دلیل آنرا به لسان پشتو کلنگ زرین مینامند. دارایی گردن سیاه و پرهای دوطرف اخیر چشم تا قسمت پا یین گردن دارایی رنگ سفید میباشد. دارایی منقار خاکستری مایل به سبز زرد رنگ بوده ، دارایی پاهای دراز به رنگ سیاه و همچنان پرهای پرواز آن نیز به رنگ سیاه مایل به خاکستری وقسمت های آخر پرها دارایی رنگ سیاه میباشد. طول آن بطور اوسط بین 100- 130 سانتی متر میباشد. طول بال های آن در حدود 180-240 سانتی متر بوده و 4.5 – 6 کیلو گرام وزن دارد .
ساحه انتشار: Distribution
ساحه نسل دهی آن در شمال قاره های آسیا و اروپا، کشورهای جرمنی، جنوب ترکیه، اوکراین، روسیه، چین، منگولیا و ترکستان میباشد. کلنگ ایروآسیایی از جمله پرندگان مهاجر بوده که به ساحات مدیترانه، افریقا، ایران، هندوستان، افغانستان، پاکستان و جنوب چین الی کشور برما مهاجرت مینمایند.
در افغانستان هنگام مهاجرت شان در ساحات و جبه زارهای مختلف چون درکنار دریای آمو از ولایت کندز(امام صاحب) الی ولایت بلخ (شورتپه) تا بندر کلفت ، دشت های وسیع حیرتان، اطراف بند امیر در ولایت بامیان، دشت ناور و آب ایستاده غزنی ،در کنار دریای ولایت کاپیسا و غیره جاها برای مدتی کوتاه جهت تغذیه و نوشیدن آب فرود می آیند و دوباره مهاجرت شان را به مسیر اصلی شان ادامه میدهند.
کلنگ خاکستری:
نام انگلیسی Demoiselle crane
مشخصات:Description
کلنگ خاکستری که آن را در پشتو بنام قر قره نیز میگویند نسبت به دیگر کلنگها کوچک بوده و سر و گردن آن دارایی رنگ سیاه، عنبیه های چشم آن به رنگ سرخ، منقار سبز کمرنگ و پاها به رنگ سیاه میباشد. طول آن درحدود 85-100 ساتی متر و بال های آن در حدود 155- 180 سانتی متر میرسد .
ساحه انتشار : Distribution
مناطق نسل دهی آن در جنوب اوکراین، قرغزستان، غرب سایبریا، جهیل بایکال، شمال غرب چین، قسمت های جنوب دریای اورال، غرب ترکستان چین ، منگولیا و ترکیه میباشد. ساحات مهاجرت شان در کشورهای ازبکستان، طبق سروی های اخیر در شمال افغانستان، پاکستان، هندوستان، برما، ایران، عراق و قاره افریقا میباشد . کلنگ ها معمولآ در ماهای میزان و عقرب مهاجرت شان را از مناطق ذکر شده شروع نموده و از طریق کشور های آسیای میانه وارد افغانستان شده بعدآ به پاکستان و از آنجا به پارک مهم کیولادو در جنوب کشور هند میروند و بعد از سپری نمودن فصل زمستان دوباره این مسیر را به مناطق اصلی شان میپیمایند.
به اساس سروی های اخیر اداره تحفظ محیط زیست افغانستان SEA در سال 2005 -2006 که در ولایات شمالی انجام دادند یک منطقه وسیع را که در کنار دریای آمو موقیعت دارد منحیث ساحه زمستانی کلنگ های مهاجر تثبیت نمودند . دراین سروی یک تیم ورزیده این اداره در ماه مارچ سال 2005 به ساحات و جبه زارهای ولسوالی شورتپه ولایت بلخ جهت تحقیقات ومطالعات ساحه زمستانی کلنگها رفته و به مدت یک هفته مطالعات خسته ناپذیر یک راپور موثق را تهیه نمودند که طبق آن جبه زارهای کنار دریای آمو که مربوط ولسوالی شورتپه میگردد ساحه وسیع کلنگ ها را در ایام زمستان تشکیل میداد. بعد از تشخیص ساحه تیم دیگری جهت تطبیق پروگرام های تعلیمی و حفاظتی از ساحه دیدن نمودند .
وضعیت زیست کلنگها درافغانستان: The status of cranes in Afghanistan
این پرندگان زیبا در مناطق مختلف کشور توسط صدها شکارچیان به شکل بسیار بی رمانه شکار گردیده که باعث تقلیل نسل شان میگردد. عمومآ شکار این پرندگان بوسله تفنگها و استفاده از مواد زهری چون ملتین و مواد شکرک صورت میگیرد. تعداد زیادی از این کلنگها در افغانستان هنگام مهاجرت شان از بین میروند و اکثرآ شکارچیان کلنگها را به منظور استفاده از گوشت شان و همچنان جهت بدست آوردن یک مقدار پول آنها را توسط ادویه جات بی هوشی زنده به دام آورده و برای فروش به بازار عرضه میدارند.
بصوری عموم وضعیت این کلنگها در افغانستان در حالت بسیار وخیم و دشوار قرار دارد که به اساس راپور های اخیراداره SEA از ساحات مختلف کشور سالانه اضافه تر از 600 قطعه آن هنگام مهاجرت شکار میگردد. تنها در تاریخ 25- 28 مارچ سال 2007 در ولسوالی شولگر ولایت بلخ به تعداد 28 کلنگ خاکستری نوسط شکارچیان محلی شکار گردیده است . چنین واقع ها در اطراف دریای آمو، دشت ناور وآب ایستاده غزنی نیز رخ داده است. در اثر همین شکارها کلنگ سایبریایی از سال 2000 به این سو در افغانستان مشاهده نشده است، اما دو نوع دیگر آن همه ساله درین کشور آمده ودر ساحات مختلف برا ی مدتی کوتاهی نشست مینماید . متاسفانه شکار این پرندگان در ساحات مختلف افغانستان به شکل روز افزون ادامه داشته و کدام اقدام موثر و جدی از طرف دولت در قسمت حفا ظت آنها صورت نگرفته است ، فقط یک ادراه غیر دولتی SEA با کمک سازمان بین المللی کلنگها یا (ICF) که مقر آن در ایالات متحده امریکا میباشد بعضی از پروگرام های تربیتی و حفاظتی را بعد از سروی های عمومی ساحات کلنگها در افغانستان از سال 1999 به این سو روی دست گرفته است . این اداره با چاپ نمودن زیادی از پوسترها با محتویات معلوماتی آن در دسترس مردم که در مسیر مهاجرت این کلنگها زنده گی مینمایند قرار داده است و در سال 2008 نیز یک پروگرام شامل چاپ نمودن پوستر ها و اوراق معلوماتی و حفاظتی به لسان های محلی روی دست قرار دارد و احتمالآ در ساحات تذکر یافته جهت تنویر اذهان عامه توزیع خواهد گردید و این فعالیت ها تا اندازه زیادی شکار پرندگان را در بسیاری از ساحات کشور کاهش داده است.
مشخصات: Description
کلنگ سایبریایی پاهای دراز وصورتی داشته ، پرهای آن قبل از بلوغیت تقریبآ به رنگ قهویی میباشد که بعدآ به رنگ سفید مبدل میگردد . چشم کلنگها قبل از تولد آبی وبعد از 6 ماه تغیر کرده به رنگ قرمز یا قهویی مبدل میگردد. طول بدن جنث مذکر آن به 140 سانتی متر یا( inches 55 ) میرسد و دارایی وزن بالاتر از 10 کیلو گرام میباشد . منقار آن در حدود 8-10 سانتی متر بوده و دندانه دار میباشد که توسط آن حشرات ، گیاهان وریشه ها را از خاک بیرون آورده ومیخورند.
خوی وعادات: Habits
یکی از خصوصیات مهم کلنگها که در دیگرپرندگان مشاهده نمیشود ویک سمبول وفاداری در جهان محسوب میگردد ازین قرار است :
زمانیکه یک جوره کلنگ مذکر ومونث با هم یکجا گردید تا آخرعمر با هم جوره هستند وتولید نسل مینمایند . و اگر یکی ازاین کلنگ ها از بین برود جوره دیگر آن تا اخیر زنده گی خود با دیگر کلنگ ها یکجا نمیگردد ، وبلاخره در جدایی میمیرد و یا به دام شکارچیان بی رحم می افتد.همچنان کلنگها در جهان مشهور به رقص وبازی است ، وتوسط طنین وصداهای زیبا یشان احساس قلب خود را نسبت به یکد یگر میرسانند ، وشروع به دویدن ورقص بسیار زیبا میکنند. کلنگ ها معمولآ تا 3-4 سالگی تخم نمیگذارند . کلنگ مونث هرسال تولید دو تخم کرده وتنها یکی از آن به چوچه مبدل گردیده که الی سنین 23 سالگی آن ادامه دارد . مدت خوابیدن کلنگها بالای تخم مدتی 29 روز را در بر میگیرد که کلنگ مذکر وماده به نوبت بالای تخم می خوابند . ازهمین جهات نسل آنها کم بوده ومحبوبیت آن پیش علاقه مندانش بسیار زیاد میباشد وهمیشه در سعی وتلاش هستند تا تعداد باقی مانده آنها را حفاظت نموده از انقراض آنها جلوگیری نمایند .
ساحه انتشار: Distribution
ساحات کلنگها در سایبریا شامل دو حوزه بزرگ یعنی ناحیه شرقی وناحیه غربی میباشد ،که بعدآ قسمت غربی آن از قسمت شمال قزاقستا ن به دو حصه مرکزی و غربی آن که هزارها کیلو متر فاصله دارد از هم تقسیم میگردد . جبه زارهای یاکوتیا((Yakutia که در ناحیه شرق سایبریا قراردارد شامل 3000 پرنده میباشد ودر حدود 95% کلنگ های سایبریایی فصل زمستان را در کشور چین سپری مینمایند ،ولی در حوزه دریایی اوب (Ob River)در شمال سایبریا تنها چندین جوره زنده گی مینماید . کلنگ سایبریایی که در روسیه زیست دارند نقش رهبری حفاظت این پرنده را به روسیه واگذار نموده است .عضویت کشورهای دیگر بنابرعبوراین پرنده ازفضای آنها ویا سپری نمودن زمستان در آن برای حفاظت آنها اهمیت فوق العاده دارند . کلنگها از جمله پرندگان مهاجر بوده که جهت سپری نمودن فصل زمستان به مناطق گرم رفته وبعد ازگذشتاندن فصل زمستان دوباره به مناطق اصلی شان بر میگردند. کلنگ سایبریایی درمناطق شمال روسیه آشیانه سازی وتخم گذاری نموده ودر اثنای زمستان از طریق افغانستان به پناه گاه زمستانی خود در بهارتپور هندوستان مهاجرت می نماید.
کلنگ سایبریایی 3 بار درجهیل آب استاده غزنی دیده شده است که دربهار سال 1970 , 78 قطعه از این کلنگ ها مشاهده شده درزمستان 1970 , 3 قطعه آن و در بهار 1974 , 2 قطعه از این پرند گان مشاهده شده است اما فعلآ در اثر شکار بیش ازحد شکارچیان نسل آنها درین مسیر کاملآ از بین رفته و سازمانهای حفاظتی پرندگان کوشش مینمایند تا دوباره آنها را از مسیر شرقی به مسیر مرکزی توسط طیاره های مخصوص (هنگ گلایدر ) رهنمایی نمایند.
بصورت عموم در جهان 15 نوع از کلنگها موجود بوده که نظر به وضع جغرافیایی مختلف در مناطق مختلف دنیا پراگنده میباشد . کلنگ تاج دار زیباترین آنها بوده ودرقاره افریقا زیست دارند . از جمله کلنگهای که درجهان زیست دارند در حال حاضر تنها دو نوع آن به افغانستان مهاجرت مینمایند که عبارت اند از:
کلنگ ایرو آسیایی یا Eurasian crane
کلنگ خاکستری یا Demoiselle crane
کلنگ معمولی
نام انگلیسی: Eurasian crane
مشخصات :Description
کلنگ ایرواسیایی که به آن کلنگ معمولی نیز گفته میشود یک پرنده بسیارزیبا بوده که به همین دلیل آنرا به لسان پشتو کلنگ زرین مینامند. دارایی گردن سیاه و پرهای دوطرف اخیر چشم تا قسمت پا یین گردن دارایی رنگ سفید میباشد. دارایی منقار خاکستری مایل به سبز زرد رنگ بوده ، دارایی پاهای دراز به رنگ سیاه و همچنان پرهای پرواز آن نیز به رنگ سیاه مایل به خاکستری وقسمت های آخر پرها دارایی رنگ سیاه میباشد. طول آن بطور اوسط بین 100- 130 سانتی متر میباشد. طول بال های آن در حدود 180-240 سانتی متر بوده و 4.5 – 6 کیلو گرام وزن دارد .
ساحه انتشار: Distribution
ساحه نسل دهی آن در شمال قاره های آسیا و اروپا، کشورهای جرمنی، جنوب ترکیه، اوکراین، روسیه، چین، منگولیا و ترکستان میباشد. کلنگ ایروآسیایی از جمله پرندگان مهاجر بوده که به ساحات مدیترانه، افریقا، ایران، هندوستان، افغانستان، پاکستان و جنوب چین الی کشور برما مهاجرت مینمایند.
در افغانستان هنگام مهاجرت شان در ساحات و جبه زارهای مختلف چون درکنار دریای آمو از ولایت کندز(امام صاحب) الی ولایت بلخ (شورتپه) تا بندر کلفت ، دشت های وسیع حیرتان، اطراف بند امیر در ولایت بامیان، دشت ناور و آب ایستاده غزنی ،در کنار دریای ولایت کاپیسا و غیره جاها برای مدتی کوتاه جهت تغذیه و نوشیدن آب فرود می آیند و دوباره مهاجرت شان را به مسیر اصلی شان ادامه میدهند.
کلنگ خاکستری:
نام انگلیسی Demoiselle crane
مشخصات:Description
کلنگ خاکستری که آن را در پشتو بنام قر قره نیز میگویند نسبت به دیگر کلنگها کوچک بوده و سر و گردن آن دارایی رنگ سیاه، عنبیه های چشم آن به رنگ سرخ، منقار سبز کمرنگ و پاها به رنگ سیاه میباشد. طول آن درحدود 85-100 ساتی متر و بال های آن در حدود 155- 180 سانتی متر میرسد .
ساحه انتشار : Distribution
مناطق نسل دهی آن در جنوب اوکراین، قرغزستان، غرب سایبریا، جهیل بایکال، شمال غرب چین، قسمت های جنوب دریای اورال، غرب ترکستان چین ، منگولیا و ترکیه میباشد. ساحات مهاجرت شان در کشورهای ازبکستان، طبق سروی های اخیر در شمال افغانستان، پاکستان، هندوستان، برما، ایران، عراق و قاره افریقا میباشد . کلنگ ها معمولآ در ماهای میزان و عقرب مهاجرت شان را از مناطق ذکر شده شروع نموده و از طریق کشور های آسیای میانه وارد افغانستان شده بعدآ به پاکستان و از آنجا به پارک مهم کیولادو در جنوب کشور هند میروند و بعد از سپری نمودن فصل زمستان دوباره این مسیر را به مناطق اصلی شان میپیمایند.
به اساس سروی های اخیر اداره تحفظ محیط زیست افغانستان SEA در سال 2005 -2006 که در ولایات شمالی انجام دادند یک منطقه وسیع را که در کنار دریای آمو موقیعت دارد منحیث ساحه زمستانی کلنگ های مهاجر تثبیت نمودند . دراین سروی یک تیم ورزیده این اداره در ماه مارچ سال 2005 به ساحات و جبه زارهای ولسوالی شورتپه ولایت بلخ جهت تحقیقات ومطالعات ساحه زمستانی کلنگها رفته و به مدت یک هفته مطالعات خسته ناپذیر یک راپور موثق را تهیه نمودند که طبق آن جبه زارهای کنار دریای آمو که مربوط ولسوالی شورتپه میگردد ساحه وسیع کلنگ ها را در ایام زمستان تشکیل میداد. بعد از تشخیص ساحه تیم دیگری جهت تطبیق پروگرام های تعلیمی و حفاظتی از ساحه دیدن نمودند .
وضعیت زیست کلنگها درافغانستان: The status of cranes in Afghanistan
این پرندگان زیبا در مناطق مختلف کشور توسط صدها شکارچیان به شکل بسیار بی رمانه شکار گردیده که باعث تقلیل نسل شان میگردد. عمومآ شکار این پرندگان بوسله تفنگها و استفاده از مواد زهری چون ملتین و مواد شکرک صورت میگیرد. تعداد زیادی از این کلنگها در افغانستان هنگام مهاجرت شان از بین میروند و اکثرآ شکارچیان کلنگها را به منظور استفاده از گوشت شان و همچنان جهت بدست آوردن یک مقدار پول آنها را توسط ادویه جات بی هوشی زنده به دام آورده و برای فروش به بازار عرضه میدارند.
بصوری عموم وضعیت این کلنگها در افغانستان در حالت بسیار وخیم و دشوار قرار دارد که به اساس راپور های اخیراداره SEA از ساحات مختلف کشور سالانه اضافه تر از 600 قطعه آن هنگام مهاجرت شکار میگردد. تنها در تاریخ 25- 28 مارچ سال 2007 در ولسوالی شولگر ولایت بلخ به تعداد 28 کلنگ خاکستری نوسط شکارچیان محلی شکار گردیده است . چنین واقع ها در اطراف دریای آمو، دشت ناور وآب ایستاده غزنی نیز رخ داده است. در اثر همین شکارها کلنگ سایبریایی از سال 2000 به این سو در افغانستان مشاهده نشده است، اما دو نوع دیگر آن همه ساله درین کشور آمده ودر ساحات مختلف برا ی مدتی کوتاهی نشست مینماید . متاسفانه شکار این پرندگان در ساحات مختلف افغانستان به شکل روز افزون ادامه داشته و کدام اقدام موثر و جدی از طرف دولت در قسمت حفا ظت آنها صورت نگرفته است ، فقط یک ادراه غیر دولتی SEA با کمک سازمان بین المللی کلنگها یا (ICF) که مقر آن در ایالات متحده امریکا میباشد بعضی از پروگرام های تربیتی و حفاظتی را بعد از سروی های عمومی ساحات کلنگها در افغانستان از سال 1999 به این سو روی دست گرفته است . این اداره با چاپ نمودن زیادی از پوسترها با محتویات معلوماتی آن در دسترس مردم که در مسیر مهاجرت این کلنگها زنده گی مینمایند قرار داده است و در سال 2008 نیز یک پروگرام شامل چاپ نمودن پوستر ها و اوراق معلوماتی و حفاظتی به لسان های محلی روی دست قرار دارد و احتمالآ در ساحات تذکر یافته جهت تنویر اذهان عامه توزیع خواهد گردید و این فعالیت ها تا اندازه زیادی شکار پرندگان را در بسیاری از ساحات کشور کاهش داده است.
کلنگ های که توسط مردم در ولایات شمالی کشور در خانه ها نگهداری میشوند
نویسنده: قیس آگاه مشاور تخنیکی محیط زیست و حیات وحش
